Afrika Kıta Serbest Ticaret Bölgesi (ZLECAF) için nasıl bir gelecek?
Ekonomik entegrasyon için Afrika içi ticareti geliştirmek
Ülkeler arasındaki ekonomik mübadeleler, bölgesel ekonomik entegrasyon ve zenginlik yaratmada her zaman kilit bir faktör olmuştur. Bu borsalar, mal ve hizmetler için tek bir pazarı teşvik etmeyi ve bir serbest ticaret alanı yaratmayı amaçlamaktadır. Bu, sermayenin ve bireylerin hareketini içerir. Diğer şeylerin yanı sıra, yatırımı ve ölçek ekonomilerini kolaylaştırır, ulusal ekonomilerin rekabet gücünü güçlendirir, kapsayıcı ve sürdürülebilir sosyo-ekonomik kalkınmaya, bölgesel değer zinciri gelişimine ve gıda güvenliği için tarımsal kalkınmaya katkıda bulunur.
Klasik iktisatçılar, serbest ticaretin korumacılığa üstünlüğünü savunurlar. Zenginlik, bir ulusun ticaretini yapabildiği mal ve hizmet sayısıyla ölçülür ve uluslararası ölçekte serbest ticaret, ulusal zenginliğin kaynağıdır. Serbest ticaretin ilerlemesi, geleneksel korumacı önlemleri (gümrük vergileri, kotalar, giriş vizeleri vb.) fiilen ortadan kaldırmış, bunun yerine hükümetleri neo-korumacı önlemlere başvurmaya teşvik etmiştir.
Bununla birlikte, Afrika ülkeleri arasındaki ticaret her zaman bir takım engellerle engellenmiştir. Bu engeller temel olarak ülkelerin ürünlerinin ticaretini, hizmet alışverişini engelleyen fahiş tarifelerin uygulanması, vatandaşların bir ülkeden diğerine serbest dolaşımı ve iletişim eksikliği gibi mekanizmalardan kaynaklanmaktadır.
Afrika Birliği, Afrika Kıta Serbest Ticaret Bölgesi'ni (AfCFTA) yeniden başlatarak, kıtadaki işletmelere önemli fırsatlar sunarak bir umut ışığı sağlamayı amaçladı. Bu yapı, 2021'de kurulduğundan bu yana yükselme mücadelesi verdi, ancak Afrika içi ticaretin beklenen sonuçları vermesi yıllar alacak olsa da, bu projenin ilk sonuçlarını geçici olarak görüyoruz. Afrika ülkeleri, Zlecaf'a katılarak, ihraç ürünlerinin katma değerini kıta düzeyinde artırmak amacıyla ekonomik birliklerini inşa etmek zorunda kalacaklar.
Serbest ticaret bölgesi ilk kez şekilleniyor. Kamerun ön planda
The Kribi limanı, Kamerun, 'Zlecaf' planı kapsamında bir gemi dolusu mal karşıladı. Tunus'tan gelen bu reçine kargosu, bu serbest ticaret bölgesi projesi kapsamındaki ilk mal ithalatıdır. Proje 54 Afrika ülkesi tarafından imzalandı ancak henüz gerçeğe dönüşmedi. Temmuz ayı başında Kamerun'a gelen reçine kargosu, ticaret bölgesinin tasfiye sürecinin başlangıcını işaret ediyor. Zlecaf rejimi kapsamında izin verilen bir ürün üzerindeki tarifelerin kaldırılmasının başlangıcını işaret ediyor.
Toplamda, Kamerun'dan ithal edilen ve bir boya şirketine gönderilen 20 tonluk bir reçine kargosu. Bu, Afrika Kıta Serbest Ticaret Bölgesi projesi kapsamında tercihli gümrük tarifesinden yararlanan alt bölgeden ilk üründür. Bu yeni pan-Afrika kurumunun genel merkezine ev sahipliği yapan Kamerun, Mısır, Kenya, Mauritius, Ruanda, Tanzanya, Tunus ve Gana dahil olmak üzere sekiz ülkenin katıldığı proje şu anda pilot aşamasında.
Boya ve diğer kaplama malzemeleri üretiminde uzmanlaşmış bir şirket olan Inoda Industries Sarl'ın yaptığı bu ithalat, Zlecaf rejimi kapsamında gerçekleştirilen ilk ithalat olma özelliğini taşıyor. Bu kargonun işlenmesi, bu organizasyonun uygulanması için test aşamasının bir parçası olduğu için belirleyici bir öneme sahiptir.
Boya ve diğer kaplama malzemeleri üretiminde uzmanlaşmış bir şirket olan Inoda Industries Sarl'ın yaptığı bu ithalat, Zlecaf rejimi kapsamında gerçekleştirilen ilk ithalat olma özelliğini taşıyor. Bu organizasyonun uygulanması için test aşamasının bir parçası olduğundan, bu yükün elleçlenmesi belirleyici bir öneme sahiptir.
Ekim 2022'de Kamerun, Zlecaf rejimi altında ilk ihracatını gerçekleştirerek Afrika içi ticareti canlandırmak için bu maceraya atıldı. 19 Ekim 2022'de Kamerun Gümrükleri, Gana'ya 38.6 kg Kamerun çayı ihraç etmek amacıyla Kamerunlu tarım-gıda şirketleri Kamerun Çay Bölgesi ve Ndawara Çay Bölgesi'ne iki Zlecaf menşe belgesi verdi.
Bu yeni projenin amacı nedir?
Afrika, ekonomik tarihinde yeni bir sayfa açmak üzere. Kıta, ekonomik entegrasyon yoluyla Zlecaf'ı bu hırsı gerçekleştirmek için önemli bir platform olarak görüyor.
Amaç, Afrika ülkeleri arasındaki ticareti canlandırmak için gümrük vergilerini kademeli olarak azaltmaktır. Bugün Afrika ülkeleri arasındaki ticaret, kıtanın toplam ticaret akışının yalnızca %17'sini oluşturuyor. 165 yılına kadar 2022 milyar ABD doları olacak Çin ve Avrupa'dan yapılan ithalat, kıtaya yapılan yerli ithalattan daha ucuz olduğu için tercih ediliyor.
%18'in altında olan bölge içi ticaret, Asya içi (%50) ve Avrupa içi ticaretten (%70) önemli ölçüde daha düşüktür. Afrika ülkeleri arasındaki ticaretin bu kadar düşük olmasının nedeni bilgi eksikliğidir. Afrika, 1.3 milyar tüketicilik potansiyel bir pazar ile dünyanın en büyük ikinci serbest ticaret bölgesini yaratmayı planlıyor. Tahmini GSYİH'sı yaklaşık 3 trilyon dolar olan Afrika, ölçek ekonomilerini teşvik ederek iç ticaretini hızlandırmayı ve daha fazla iş ve zenginlik yaratmayı amaçlıyor.
Afrika Birliği tarafından yapılan bir araştırmaya göre 2035 yılına kadar FTAA'nın Afrika kıtasının en az 575 milyar ABD doları taahhütte bulunmasını ve kıtadaki yoksulluğu yüzde 60 oranında azaltmasını sağlaması bekleniyor. Gelecekteki ticaretin yaratacağı endüstrilerde iş bulmayı uman kıtanın tüm vatandaşları, fiili start-up'ı merakla bekliyor.
Bir deneme balonuna benzeyen bu girişim, çoğu gözlemci tarafından kıtanın ekonomik büyümesini ve gelişimini hızlandırmak için müthiş bir manivela olarak sunulan Afrika Ortak Pazarı için bir ilk zaferdir.
Küçük ve orta ölçekli işletmeler nasıl faydalanacak?
Zlecaf, Afrikalı KOBİ'lere özel bir dijital ödeme platformu için planlar sundu. Ticareti kolaylaştırmak için dijital bir pazar oluşturması bekleniyor. Zlecaf, KOBİ'lerin yararlanmasını sağlamak için garanti sağlayabilecek bankacılık kurumlarıyla görüşüyor çünkü KOBİ'ler genellikle resmi bankacılık devresinde kredi uygunluğu ve finansmana erişim sorunları yaşıyor.
Finansmana erişim sorununu çözerek KOBİ'ler, belirli riskleri karşılamak zorunda kalacakları işlemleri, alım satımları bankacılık kuruluşlarının desteğiyle gerçekleştirebilecektir. Başlangıçta, bu dijital ödeme platformu için dört sektör uygundur. Bunlar tarım, tekstil, ilaç ve ulaşımdır.
Afreximbank'ın rolü
Serbest ticaret bölgesinin oluşturulması, ülkelerin gerekli fonları sağlayarak ticaret yapmalarına yardımcı olan bankacılık yapılarını gerektirir. Afreximbank (Afrika İhracat-İthalat Bankası), ülkelerin yeni serbestleştirilmiş ve entegre ticaret ortamına uyum sağlamasına yardımcı olmak için Zlecaf Uyum Fonu'nu kurmakla görevlendirildi. Ayarlama fonu bir temel fon, bir genel fon ve bir kredi fonundan oluşacaktır.
Temel fon, üye ülkelerin katkıları, hibeleri ve gümrük vergilerinin kaldırılmasından kaynaklanabilecek tarife geliri kaybını karşılamak için bir teknik yardım fonundan oluşacaktır. Genel fon ve kredi fonu, Zlecaf'ın yarattığı fırsatlara uyum sağlamalarını ve bunlardan yararlanmalarını sağlamak için sırasıyla kamu ve özel sektörü desteklemek üzere ticaret finansmanını harekete geçirmek üzere kullanıma sunulacaktır. Afreximbank önümüzdeki 10-5 yılda 10 milyar ABD Doları'nı uyum fonları açısından gerekli kaynak olarak seferber edecek. Bugüne kadar banka, Zlecaf düzeltme fonu için şimdiden 1 milyar ABD doları seferber etti.
Hangi ürünler serbest ticaret kapsamındadır?
Ticarete konu olan ürünler üç kategoride tasnif edilmiştir. Kategori A, hızlı serbestleştirmeye tabi olacak ithal ürünleri içerir. Tarife satırlarının %90.01'ini veya 5255 ürünü içerir. Bu ürünler, tarifeler sıfıra indirilene kadar 10 yıllık bir süre boyunca doğrusal bir yaklaşımla demonte edilecektir. Kategori B, hassas (yerel olarak üretilen) ürünleri içerir. Tarife satırlarının %6.99'unu, yani ülkenin 408 yıl boyunca 13 yıllık bir moratoryumla serbestleştireceği toplam 5 ürünü içermektedir.
Serbestleştirme kapsamı dışında bırakılan ürünler, tarife satırlarının %175'unu temsil eden 2.99 ürün ile C kategorisini oluşturmaktadır. Bunlar buğday unu, mısır unu, ham palm yağı, rafine palm yağı, şekerler, sakızlar, şekerlemeler, makarnalar, meyve suları, Portland çimentosu, çimento yapıştırıcısı, saç gevşeticiler, sabunlar ve duş jelleri, alüminyum profiller vb. ürünlerdir.
Zlecaf, En Az Gelişmiş Ülkeler (LDC'ler) için 90 yıl ve gelişmekte olan ülkeler için 10 yıl içinde tarife sınırlarının %5'ının serbestleştirilmesini öngörmektedir; LDC'ler için 7 yıl ve gelişmekte olan ülkeler için 13 yıl içinde sözde hassas ürünlerin %10'sinin sökülmesi; kalan ürünlerin %3'ünün tarife kaldırma sürecinden çıkarılması.
Başlıca zorluklar nelerdir?
Zlecaf ülkeleri arasındaki tarifelerin düşürülmesi, ticareti canlandırmak ve yerel ürünleri daha rekabetçi hale getirmek için iyi bir stratejidir. Ancak, bu projeyi hayata geçirmek için hala ele alınması gereken büyük zorluklar var.
İlk zorluk, para biriminin dönüştürülebilirliğidir. Birden çok para biriminin konvertibilitesiyle ilgili zorlukların çözülmesi, farklı para bölgelerindeki ülkeler arasındaki ödemeleri ve anlaşmaları kolaylaştırmak için çok önemlidir. Afrika'da şu anda 42 para birimi var. Örneğin, Nijerya'daki bir tüccarın Nijerya Naira'sını, Tanzanya şilini alacak olan Tanzanya'daki bir muhatabına transfer edebilmesini sağlamak daha iyi olacaktır.
'Spagetti kasesini' oluşturan bölgesel ekonomik toplulukları senkronize edin. Bu, zorunlu olarak kıtayı oluşturan 14 bölgesel ekonomik topluluğun konsolidasyonunu ima eden uzun vadeli bir umuttur. Bazı ülkeler aynı anda birden fazla kuruluşa üyedir.
Bu aşamadan sonra ülkeler birincil uzmanlaşmalardan uzaklaşarak endüstrilerini ve üçüncül sektörlerini geliştirmek zorunda kalacaklardır. Sahra Altı Afrika'nın ihracatının çoğu birincil olmaya devam ediyor. Neredeyse yüzde 80'i tarım, ormancılık, madencilik ve petrolden geliyor. Afrika, stratejik bir hidrokarbon ve maden kaynakları rezervi haline geldi. Ticareti artırmaya yardımcı olduğu için endüstrileri teşvik etmek ülkeler için önemli bir adımdır.
Yerel içeriği yoğunlaştırın. Bu, yerel köklerle sanayileşmeyi teşvik etmek için endüstriyel canlandırma politikasıdır. Yerel İçerik Yasası, ulusal mal ve hizmetlere öncelik vermeyi amaçlamaktadır. Ülkeler daha sonra mutlak ve karşılaştırmalı avantajları üzerinde çalışmak zorunda kalacaklar.
Bu nedenle ülkeler ticaretlerinde piyasa dinamiklerini canlandırmaya çalışacaklardır. Zlecaf'ın ithalat vergilerini kaldırarak Afrika içi ticareti yüzde 50'den fazla artıracağı ve tarife dışı engellerin de kaldırılması halinde bu ticareti ikiye katlayacağı tahmin ediliyor. Örneğin, ticaret entegrasyonu, bölgesel altyapı, üretim entegrasyonu, insanların serbest dolaşımı ve makroekonomik entegrasyon dikkate alınarak analiz edilen beş alanda, esneklik, iç tarifeleri kaldırmış olması ve gümrük birliğine doğru ilerlemesi açısından yalnızca SADC bir istisnadır.
Gümrük birliği, ancak ülkeler oybirliğiyle anormal derecede anormal olan uygulamaları ortadan kaldırmaya karar verirse etkili olacaktır. Bu uygulamalardan biri de insanların serbest dolaşımının olmamasıdır. Çoğu durumda, Afrikalılar bir Afrika ülkesinden diğerine seyahat etmek için vize ücreti ödemek zorundadır. Sadece on üç ülke sınırlarına ücretsiz erişim sunuyor. Diğer anormallikler, malların gümrükten geçmesi için geçen süre, kontrol noktalarının sayısı ve uzun idari prosedürlerdir.
Ürün savaşından kaçınılması gereken yer burasıdır. Zlecaf komisyonu, menşe kurallarının tanımlanmasında her türlü çıkara sahiptir…. 'Made in... Menşe kuralları, bir ürünün menşe ülkesini belirlemek için kullanılan kriterlerdir. Bu amaçla Üye Devletler, serbestleştirilmesi gereken ürünlerinin %90'ının yanı sıra uzun vadede serbestleştirilmesi gereken hassas ürünlerin de listelerini sunmak, hazırlamak ve sunmak zorunda kalacaklar. Entegrasyon teorisi, kurumsal yakınsamanın bölgesel entegrasyon sürecinde itici bir rol oynayabileceğini öğretir. Bu, ulusal standartların, prosedürlerin ve politikaların koordinasyonu ve uyumlaştırılması şeklinde ortak kuralların oluşturulmasını gerektirir.
Kazanç dağılımındaki mevcut eşitsizlikler göz önüne alındığında, üye devletlerin dayanışma alanları yaratma ihtiyacına dikkat çekmesi önemlidir. Afrika ülkeleri farklı ekonomik yapılandırmalara sahiptir ve Zlecaf'tan farklı şekillerde etkilenecektir. Dayanışma, entegrasyon maliyetlerini telafi etmek ve beklenen kazançlarda önemli boşluklar olan ülkeleri telafi etmek için en az gelişmiş ülkeler ve finansal kaynaklar için özel ve farklı muamele gerektirir.
Bu nedenle, ilişkilerini Zlecaf dışında düzene sokmayı düşünmek, daha önce kurulmuş olan ülkelere ve bölgesel bölgelere kalmıştır. Mevcut durumda, dış ortaklarla yapılan çeşitli anlaşmalar, Zlecaf gündemini uygulama kabiliyetini sınırlama riski taşıyor. Dışarıda, Afrika hükümetleri büyük olasılıkla Dünya Ticaret Örgütü kurallarına ve ikili anlaşmalara uymaya devam edecek.
Ticareti kolaylaştırmanın önündeki bir başka engel de lojistik zorluktur. Afrika'daki altyapı kısıtlamaları, düşük ticaret seviyesinde önemli bir faktördür. İletişim de çok önemlidir ve ülkelerin modern iletişim araçlarına erişim düzeylerinin farklı olduğunu biliyoruz. Güven veren bir dijital ortam yaratmak önemlidir. Dijitalleşme, ekonomik iyileşme için bir katalizördür ve uluslararası ticaretteki rolü iyice yerleşmiştir. Zlecaf için dijital teknolojiyi erişilebilir kılmak için prosedürleri basitleştirerek, bilgileri kullanılabilir hale getirerek ve ticaret kurallarını anında ileterek politika ve düzenlemeleri uyumlu hale getirmek esastır. Buna, ilgili tarafların verilerinin korunması da eklenir.
Afrika içi ticaret akışını artırarak ve ticari ilişkileri canlandırarak, Afrika ekonomik geleceğini kontrol altına alabilir ve refahını yeniden kazanabilir. Büyük bir iş gibi görünen bir gelecek.
Port autonome de Kribi'den çekilen fotoğraflar