De geestelijke werken van barmhartigheid – Bidden tot God voor de levenden en de doden
De door de Kerk aanbevolen Werken van Barmhartigheid hebben geen prioriteit boven elkaar, maar zijn allemaal van even groot belang
Gezien het feit dat Jezus in zijn grote Genade, heeft altijd voor ons allen gebeden en bidt nog steeds, in zijn eeuwige tijd, bidden voor anderen is een liefdadigheid van onvervangbare voorspraak voor de levenden en de doden. Jean Francois Millet (1814/1875), een van de grootste exponenten van het realisme, vertelt: "Dit is een schilderij dat ik schilderde ter herinnering aan de dagen dat we op het land werkten en mijn grootmoeder, telkens als ze de klok hoorde luiden, ons liet stoppen om het angelus te reciteren ter nagedachtenis aan de arme overledenen." Het schilderij, nu in het Musée d'Orsay in Parijs, in opdracht gemaakt in 1858/59 en bewonderd door de grote Dali, heeft de titel "Angelus". Millet, die uit een familie van boeren kwam, voelde zich altijd aangetrokken tot het leven van de velden en de boeren vanwege die oprechte nederigheid die voortkomt uit een bewuste aanvaarding van hun taak die van God komt. Op dit schilderij pauzeren de twee boeren bij het geluid van de klokken van Chailly-En-Biere, die de stadia en de stroom van het plattelandsleven lijken te markeren. De man laat de kruiwagen en drietand achter en neemt zijn hoed af alsof hij in de kerk is, terwijl de vrouw zich verder buigt om haar gebed op te zeggen. De magie van de herinnering wordt met zeldzame intensiteit weergegeven; alles wordt onderstreept door een schemerlicht dat van de horizon komt, dat de personages en het uitgestrekte veld tegen het licht plaatst, waar de omtrek van een kerk nauwelijks zichtbaar is, waardoor de scène doordrenkt is van een sfeer van hoge moraal en religieuze genade jegens anderen.
Het mysterie van herinneringen vermengd met verdriet roept sterk het idee op van de begraafplaats als een plek van stilte en herinnering, waar men alles alleen probeert te accepteren door gebed en christelijke hoop. Bocklins Island of the Dead, geschilderd in verschillende versies, de eerste versie in 1880 in het Basel Museum of Art, aanvankelijk gerelateerd aan de dood van zijn dochter tijdens zijn verblijf in Florence van 1874 tot 1885, condenseert de twee tegengestelde concepties met betrekking tot het idee van de overgang van dood naar eeuwigheid. Arnold Bocklin (1827/1901), die werd geboren in Bazel en stierf in Fiesole, was een van de auteurs die zijn conceptie tussen leven en dood op een heel speciale manier illustreerde. In dit schilderij plaatst hij in het midden een klein maar majestueus eiland dat oprijst uit het donkere water voor een lucht die wordt doorkruist door grijze wolken. Een boot vaart richting het eiland met een mysterieuze figuur gehuld in het wit, als een standbeeld dat de graven siert, die een kleine kist lijkt te bewaken die aan de boeg is geplaatst, terwijl de schipper zijn roeiriemen in het water duikt zonder een geluid te maken. De rotsen die, steil en imposant, de dichte groep hoge cipressenbomen begroeten die de ingang verbergen, lijken ook uit te nodigen tot herinnering en gebed door een speciaal licht dat de kleuren van de natuur tot leven brengt en het gevoel van verdriet en dood verzacht.
Een vleugje nederige hoop die leidt naar de schoonheid van het gebed is te vinden in sommige schilderijen van Vincenzo Cabianca, die in 1827 in Verona werd geboren en in 1902 in Rome stierf. In nauw contact met de Toscaanse Macchiaioli werd hij een belangrijke exponent van hun dagelijkse leven, waarbij hij de weergave van licht en schaduw verdiepte door de bekwame juxtapositie van kleurvlakken. In de twee schilderijen getiteld "Matins" en "Le Monachelle" lijken we te genieten van de tijd die aan gebed is besteed. Van het eenzame gebed van een priester tot de kleine gemeenschap van nonnen die, vanaf de hoogte van een klooster of een afgelegen kerkje, uitkijken vanaf een borstwering die uitzicht biedt op de zee, gaat de geest naar de oneindige schepping van God. Het is het gebed van de levenden en de doden, waaraan de protagonisten zich zeker, ver van alle lawaai, met serene aandacht wijden, dat ons ertoe aanzet dit belangrijke werk van barmhartigheid te waarderen.
Een andere grote waarnemer van de realiteit dicht bij zijn tijd was Luigi Nono (1850//1918), een vooraanstaand exponent van de Venetiaanse school en docent schilderkunst aan de Academie van Venetië en Bologna. Aan hem danken we een werk dat ons terugvoert naar de vervlogen dagen toen mensen bijeenkwamen om te bidden in de kleine binnenplaatsen of binnenplaatsen van eenvoudige huizen buiten de stad: "Avondgebed." De scène speelt zich af op het kleine plein van Tortesen (Feltre), waar een gemeenschap, voornamelijk boeren, bijeenkomt om te bidden bij een kleine muur die een schrijn ondersteunt. Mannen en vrouwen, oude mensen en kinderen, bijna allemaal knielend, met grote waardigheid en herinnering, kijken naar het schrijn langs de weg waar de auteur niet laat zien aan wie het is opgedragen, om meer belang te hechten aan de biddende groep. De warme kleuren van de gewaden, het oneffen trottoir en de huizen, in harmonie met het groen van de bomen waaruit in de verte een grote witte berg oprijst, maken de toeschouwer bijna een deelnemer aan dit intieme gebed dat uitgaat naar de levenden en de dierbare overledenen. Natuurlijk kan ons gebed niet tippen aan dat van Jezus, die zoveel heeft geleden in de Hof van Olijven en zo onophoudelijk barmhartig is voor hen die lijden. Maar het zal altijd een prioriteit zijn die we niet mogen vergeten in onze slapeloze dagen en nachten.
