The Corporal Works of Mercy – Feeding the Hungry
Τα Έργα του Ελέους που προτείνει η Εκκλησία δεν έχουν προτεραιότητα το ένα έναντι του άλλου, αλλά όλα έχουν την ίδια σημασία
Πολλοί καλλιτέχνες έχουν προσπαθήσει να απεικονίσουν την ομορφιά του έργα του Ελέους, θεωρείται μεμονωμένα ή ως στοιχείο που κατέληξε σε ένα θαύμα ή ένα εξαιρετικό γεγονός. Το να ταΐζουμε τους πεινασμένους είναι μια ανθρώπινη ανάγκη που ο Θεός θέλησε πρώτα να θεραπεύσει. Στην Παλαιά Διαθήκη αφηγούνται διάφορα επεισόδια και κανείς δεν μπορεί να μην εξετάσει τη φιλεύσπλαχνη δράση του Θεού προς τον λαό του.
Ο Guido Reni (1572/1642) ζωγράφος από τη Μπολόνια, εργάστηκε στον Καθεδρικό Ναό της Ραβέννας από το 1614 έως το 1616 όπου απεικόνισε το ίδιο το επεισόδιο του Μωυσή και τη συγκέντρωση του Μάννα: «Στο ηλιοβασίλεμα θα φας κρέας και το πρωί θα είσαι γεμάτο με ψωμί? θα γνωρίσεις ότι εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σου». Στον μεγάλο πίνακα τότε ο Μωυσής, τυλιγμένος με τον φαρδύ κόκκινο μανδύα του, πλαισιωμένος από τον Ααρών, αναφέρει όσα του έχει κοινοποιήσει ο Θεός και σηκώνει το χέρι του σαν να θέλει να ξεκινήσει το θαύμα. Ενώ από κάτω, οι Εβραίοι με τα σκεύη τους ετοιμάζονται να συλλέξουν το μάννα που ρίχνουν δύο παχουλές άγγελοι από ένα σκοτεινό σύννεφο, κάποιοι σηκώνουν τα χέρια τους προς τον ουρανό. Το μεγάλο πλήθος που μπορεί να δει κανείς στα βάθη έχει φωτεινά και ομιχλώδη χρώματα όπως το φως που ανατέλλει στο βάθος και μοιάζει να διώχνει τον σκοτεινό νυχτερινό ουρανό, για να δώσει παρηγοριά και να καθησυχάσει τα πνεύματα όλων. Και έτσι για σαράντα χρόνια έτρωγαν κρέας και ψωμί που είχαν γεύση κουλούρια με μέλι - μια υπέροχη απάντηση που στο έλεός του δίνει ο Θεός στην προσβλητική μουρμούρα του λαού του.
Η προμήθεια των πεινασμένων ήταν, αντίθετα, ένα αίτημα που έκανε ο Ιησούς στον Φίλιππο όταν βλέπει το μεγάλο πλήθος να έρχεται κοντά Του. Ο απόστολος, φυσικά έκπληκτος, δίνει μια κανονική απάντηση που λέει την αδυναμία να εκπληρώσει το αίτημά του, αλλά ο Άντριου επιχειρεί το παράλογο: «Εδώ είναι ένα αγόρι που έχει πέντε ψωμιά και δύο ψάρια…» Ήταν περίπου πέντε χιλιάδες άντρες. Ο Ιησούς παρέχει! Ο John Lanfranco (1582/1647), επεξεργάστηκε αυτή την ευαγγελική περικοπή και, το 1624/25, την έκανε αριστούργημα που σήμερα στεγάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ιρλανδίας.
Στο έργο του, ο Ιησούς κυριαρχεί στο χώρο τοποθετώντας τον εαυτό του στο κέντρο της απεικόνισης, όπως ακριβώς διαβάζουμε στο Ευαγγέλιο. Ο Χριστός είναι αγαλματένιος αλλά δυναμικός, τα χέρια του απλωμένα και τα χέρια του κρατούν ψωμί, το οποίο μοιράζει προσωπικά. Οι απόστολοι, έκπληκτοι από το θαύμα που έγινε, μοιράζουν με τη σειρά τους το ψωμί και τα ψάρια, ενώ το έκπληκτο και συγκινημένο πλήθος ετοιμάζεται να τραφεί. Ενώ ένα παιδί στο προσκήνιο ανοίγει ήδη το στόμα του διάπλατα για να παραλάβει το ψωμί από τη μητέρα του, ένας νεαρός άνδρας που κάθεται στα πόδια του Ιησού γυρίζει να ατενίσει με έκπληξη τον Μεσσία. Επίσης πολύ σημαντική είναι η στάση του νεαρού άνδρα που, ίσως συνομιλώντας με έναν απόστολο, δείχνει προς τα πάνω τον δείκτη του για να δείξει την ελεήμονα δύναμη του Θεού. Εδώ τα χρώματα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Στην πραγματικότητα, το κόκκινο του μανδύα του Χριστού χτυπά τον θεατή που, ενώ περιπλανιέται με το βλέμμα του, σχεδόν αναγκάζεται να σταθεί ξανά στον πρωταγωνιστή. Όλα μοιάζουν να μεγεθύνουν εκείνη τη στιγμή, από το μεγάλο καλάθι που ξεχειλίζει από ψωμιά, στη χρωματική αρμονία που δίνεται, μέσα από το πρωινό φως, στα δέντρα, τα λιβάδια, τον ουρανό και τα σύννεφα. Η ευσπλαχνία συγκίνησε την καρδιά του Θεού, κατέστρεψε τη φυσική δυσπιστία των αποστόλων, οι οποίοι ωστόσο υπάκουσαν αμέσως στο αδιανόητο και οργάνωσαν το έργο για να ταΐσει τους πάντες.
Η παράδοση του άρτου του Αγίου Αντωνίου συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος μετά την κατασκευή της Βασιλικής της Πάδοβας (1310). Ο Girolamo Tessari πιστώνεται με την εικονογράφηση της θαυματουργής τοιχογραφίας το 1524 στην αίθουσα ακροατηρίου της βασιλικής στην Πάντοβα. Η μητέρα ενός παιδιού που πνίγηκε λόγω της περισπασμού της ζητά από τον Άγιο Αντώνιο να αναστήσει τον γιο της, υποσχόμενη να προσφέρει στους φτωχούς τόσο ψωμί όσο το βάρος του γιου της. Το θαύμα γίνεται! Η χάρη που έλαβε οδηγεί τους πιστούς από εκείνη τη στιγμή, και ακόμη και σήμερα, να συμπονούν και να ελεούν τους απόρους και ιδιαίτερα τις φτωχότερες μητέρες, προσφέροντας τόσο ψωμί όσο το βάρος των παιδιών τους.
Ο Willem Van Herp, ένας Φλαμανδός ζωγράφος (1614/1677), ανατέθηκε το 1662 να ζωγραφίσει αυτήν την εικόνα, τώρα στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, όπου οι μοναχοί της μονής, σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αγίου Αντωνίου, λαμβάνουν και διανέμουν ψωμί. σε όσους το ζητήσουν. Κάθε χαρακτήρας απεικονίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να τονίζει τις πιο ποικίλες εκφράσεις, συμπεριφορές και ενδυμασίες του, σύμφωνα με μια τέλεια επιλογή αντιπαρατιθέμενων και ηχητικών χρωμάτων που ενισχύουν τη στιγμή που βιώνουν οι πιστοί. Εδώ ο Θεός δεν επεμβαίνει ευθέως, αλλά κάνει το θαύμα με τη μεσιτεία του Αγίου Αντωνίου, ο οποίος σίγουρα τάραξε τις καρδιές των ανθρώπων, αντιμέτωποι με τη φτώχεια των πονεμένων.
Χωρίς διακρίσεις, χωρίς σεβασμό στους πλούσιους ή τους φτωχούς, τους υγιείς ή τους άρρωστους, αυτή είναι η διδασκαλία που μας κάνει να μεγαλώνουμε στην άσκηση της φιλανθρωπίας. Δεν μας ζητείται να κάνουμε το αδύνατο, τα επεισόδια που εξετάστηκαν εδώ θα πρέπει, ωστόσο, να μας κάνουν να σκεφτούμε την πείνα στον κόσμο, τη σπατάλη τόσων τροφίμων και να μας παρακινήσουν να κάνουμε κάτι συγκεκριμένα για τους άλλους, να ελεήσουμε αυτοί που υποφέρουν, ακόμη και σήμερα, από την πείνα.
Πάολα Κάρμεν Σαλαμίνο